Niewiele jest miejscowości, które są położone w tak znakomity sposób jak Kartuzy. Otaczają je cztery jeziora zwane Kartuskimi: Karczemne, Klasztorne Duże, Klasztorne Małe i Mielenko, sprawiające, iż okoliczne tereny są niezwykle malownicze krajobrazowo i atrakcyjne turystycznie.

Pierwszymi mieszkańcami tej ziemi byli zakonnicy sprowadzeni z Pragi. Dzięki wsparciu finansowemu patrycjusza gdańskiego rozpoczęto budowę zabudowań klasztornych. Gotycki kościół wzniesiono z kamieni polnych i cegły na planie prostokąta. Świątynia ta zachowała się do dziś. Kartuzi byli bardzo majętnym zakonem. W 1474 roku byli właścicielami licznych wiosek, m. in. Gdyni, nieruchomości w Gdańsku, np. domu przy ul. Kartuskiej nazywanego „Dworem Kartuskim”. Zakon miał również ogromne poważanie u władzy. Wielokrotnie gościł znakomitych gości, między innymi króla Zygmunta III i króla Jana Kazimierza. W 1391 roku po raz pierwszy wspomniano w źródłach o osadzie przyklasztornej, która wkrótce przeistoczyła się w centrum życia politycznego, gospodarczego oraz kulturalnego. Po nadaniu Kartuzom statusu powiatu, zaczęto wprowadzać tutaj do życia nowe inwestycje. Powstały budynki administracji oraz połączenia drogowe i kolejowe. Ciekawostką jest fakt, iż przywiązywano szczególną uwagę do upiększania Kartuz, w celu propagowania tego miejsca jako idealnego dla rekreacji i wypoczynku. Zajmowało się tym między innymi Towarzystwo Upiększania Kartuz istniejące od 1886 roku. Kartuzy stały się miastem polskim w roku 1919, a prawa miejskie uzyskały w 1923 roku. Intensywny rozwój Kartuz w dziedzinie turystyki przerwała II Wojna Światowa, jednakże po jej zakończeniu goście ponownie zaczęli doceniać ich uroki. Doskonałej promocji regionu w Polsce i na świecie dokonał Regionalny Zespół Pieśni i Tańca „Kaszuby”. Ponadto do rozwoju kulturalnego miasta przyczynił się Oddział Zrzeszenia Kaszubsko – Pomorskiego.

Najważniejszym zabytkiem Kartuzów jest XIV-wieczna kolegiata Zakonu Kartuzów. Szczególną uwagę zwraca miedziany dach przywodzący na myśl wieko trumny, refektarz oraz zabytkowy erem, czyli dawne mieszkanie jednego z zakonników. Będąc w świątyni warto również zwrócić uwagę na średniowieczne wsporniki opracowane architektonicznie i rzeźbiarsko, gotyckie płyty nagrobne z XV wieku, ruchomą figurkę anioła śmierci z kosą, będącą jednocześnie zakończeniem wahadła zegara, a także fragment gotyckiego, złoconego ołtarza w Złotej Kaplicy. Do innych interesujących zabytków sakralnych należy poewangelicki kościół św. Kazimierza z lat 1885 – 1887, synagoga i cmentarz żydowski. Godne uwagi są również modernistyczne domy kartuskie.

Jeśli chcielibyśmy lepiej poznać Kartuzy i ich okolice, warto wybrać się do Muzeum Kaszubskiego im. F. Tredera prezentującego zbiory dotyczące historii i folkloru Kaszub. Ciekawym miejscem jest również galeria „Reflektarz” przy Kolegiacie, gdzie odbywają się wystawy sztuki współczesnej i jesienne „Zaduszki Jazzowe”, czyli coroczne koncerty z udziałem polskich gwiazd jazzu.

Kartuzy to idealne miejsce na aktywne wakacje. Na gości czekają tutaj liczne szlaki piesze, wśród których należy wyróżnić dwa najbardziej interesujące: czerwony PTTK o długości 54,5 km oraz niebieski PTTK o długości 12 km. Wyznaczono również specjalne szlaki dla nordic walkingu: trasę 1 przez Bilowo, trasę 2 w kierunku Smętowa Chmieleńskiego oraz trasę 3 przez Kosy. Nie brakuje również szlaków rowerowych. Możemy skorzystać z 3 głównych tras: zielonej o długości 26,5, niebieskiej o długości 8,6 km oraz czerwonej o długości 10,8 km. Wytyczono również bardzo interesującą trasę samochodową – Drogę Kaszubską.

Podczas urlopu w Kartuzach można skorzystać w wielu atrakcji również w deszczowe dni. Godna polecenia jest Kartuska Pływalnia Nëczk, która ma w swojej ofercie basen, a także szereg usług towarzyszących m. in. kompleks odnowy biologicznej - sauny suche i mokre dla kobiet i mężczyzn, pomieszczenia zabiegowe do masaży i hydromasaży oraz siłownię.