Suwalszczyzna jest krainą historyczną, zajmującą północno-wschodnie krańce Polski. jej klimacie przeważają cechy kontynentalne: zimy są wyjątkowo mroźne i długie, a lata ciepłe i z małą ilością opadów. Turystów w te strony przyciąga pierwotna przyroda i najczystsze w naszym kraju powietrze.
Okolice Suwałk mają dość zróżnicowany krajobraz. Jego autorem jest lądolód skandynawski, który pozostawił na tych ziemiach niezliczone wzgórza morenowe i piękne jeziora. Region graniczy od południa z doliną Biebrzy, która jest mocno zabagniona i zalesiona. Atutem Suwalszczyzny jest nieskażona przyroda, wszechobecna zieleń oraz liczne rzeki i jeziora. Jednym z większych wzniesień jest Cisowa Góra, z której roztacza się wspaniała panorama na dziewiczą przyrodę regionu. Kształtem przypomina stożek wulkanu, dlatego też niektórzy nazywają ją żartobliwie Suwalską Fudżijamą.
W drzewostanach lasów zdecydowanie przeważają sosny oraz jodły. Są to drzewa w większości wiekowe, wysokie i okazałe. Dzięki surowemu klimatowi zachowało się na obszarze Suwalszczyzny wiele gatunków roślin będących reliktami północnymi: brzoza niska, cis, rosiczka, borówka bagienna.
Położone w części wschodniej Jezioro Hańcza, jest najgłębszym polskim jeziorem. Wraz z otaczającymi je lasami objęte jest ochroną Suwalskiego Parku Krajobrazowego. Na jego terenie znajduje się niezwykle ciekawy, geologiczny rezerwat przyrody Głazowisko Bachanowo. Na niewielkiej powierzchni lądolód skandynawski pozostawił ogromną ilość głazów narzutowych. Największym jeziorem regionu suwalskiego są Wigry. Stanowią one równocześnie serce Wigierskiego Parku Narodowego. Nad jeziorem, w miejscowości o takiej samej nazwie jak jezioro znajduje się malowniczo położony klasztor kamedułów. Przez Jezioro Wigry przepływa Czarna Hańcza, na której znajdują się cenne ostoje bobrów. Wigierski Park Narodowy obejmuje też część dużego kompleksu leśnego Puszczy Augustowskiej. Kolejnym wyjątkowo zalesionym obszarem jest położony w północno-zachodniej części regionu Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej. Wyróżnia się on urozmaiconą rzeźbą terenu. Na całym obszarze Suwalszczyzny zlokalizowano bardzo dużo rezerwatów florystycznych.
W regionie wytyczono liczne szlaki turystyczne: piesze, rowerowe oraz wodne. Jeziora i systemy rzeczne turyści wykorzystują do celów rekreacyjnych: żeglarstwa, kajakarstwa i wędkarstwa.
Najbardziej znane miejscowości Suwalszczyzny to:
Przez Suwalszczyznę płynie bardzo cenna przyrodniczo rzeka Rospuda. Rozsławiona została konfliktem ekologów z mieszkańców Augustowa, którzy chcą na jej terenie wybudować obwodnicę swojego miasta. Warto odszukać polanę położoną nad brzegiem tej rzeki, którą nazywa się tajemniczo Uroczyskiem nad Rospudą. Jest miejscem kultu religijnego już od czasów plemion pogańskich. Dziś za drewnianym ogrodzeniem stoi kaplica, drewniane krzyże, kapliczki i świątek. Jeden z krzyży pochodzi z końca XIII wieku i został wystawiony przez ochrzczone plemię Jaćwingów.
Zabytkiem hydrotechnicznym z XIX wieku jest Kanał Augustowski, łączący okrężnie Wisłę z Bałtykiem poprzez Biebrzę i Niemen. Jego długość to 101 km z czego w granicach Polski znajduje się 82 km. Składa się na niego rzeka Netta, Czarna Hańcza i liczne jeziora augustowskie. W ramach całego kanału wybudowano 18 śluz.
Będąc na Suwalszczyźnie odwiedźmy Studzieniczną. Wieś obecnie leży już w granicach Augustowa. Swoją dziwną nazwę zawdzięcza, jak łatwo się domyślić, studni. Według miejscowej legendy zawiera ona wodę, która leczy choroby. Główną atrakcją miejscowości jest drewniany, zabytkowy kościół ozdobiony porożami dzikich zwierząt oraz kaplica z cudownym obrazem Matki Boskiej. Miejscowość tą odwiedził Jan Paweł II podczas przedostatniej pielgrzymki do ojczyzny.
Prawdziwą perełką architektury są ruiny neogotyckiego pałacu w Dowspudzie ufundowanego przez Waldemara Paca (generała wojsk polskich i napoleońskich). To z tą wystawną i kosztowną budowlą związane jest przysłowie "Wart Pac pałaca a pałac Paca".
W małej wiosce, Stańczykach znajdują się zabytkowe wiadukty, którymi wiodła nieczynna już dzisiaj trasa kolejowa. Mosty należą do najwyższych w Polsce (36 metrów) i były dawniej idealnym miejscem do skakania na bungie. Dziś teren jest własnością prywatną, a mosty zostały udostępnione do zwiedzania.
Piękne krajobrazy Suwalszczyzny zostały utrwalone na filmach: "Pan Tadeusz" Andrzeja Wajdy, "Dolina Issy" Tadeusza Konwickiego i "Ryś" Stanisława Tyma. Suwalszczyzna kryje w sobie tak wiele pięknych zakątków, zarówno wartościowych przyrodniczo jak i kulturowo, że ciężko ją całą poznać w kilka dni. Najlepiej wybrać się tu więc na dłuższy pobyt. Jeziora są doskonałym miejscem dla lubiących sporty wodne i aktywny wypoczynek a pośród cichej i nietkniętej przyrody każdy będzie mógł się spokojnie zrelaksować i prawdziwie odpocząć.
W drzewostanach lasów zdecydowanie przeważają sosny oraz jodły. Są to drzewa w większości wiekowe, wysokie i okazałe. Dzięki surowemu klimatowi zachowało się na obszarze Suwalszczyzny wiele gatunków roślin będących reliktami północnymi: brzoza niska, cis, rosiczka, borówka bagienna.
W regionie wytyczono liczne szlaki turystyczne: piesze, rowerowe oraz wodne. Jeziora i systemy rzeczne turyści wykorzystują do celów rekreacyjnych: żeglarstwa, kajakarstwa i wędkarstwa.
Najbardziej znane miejscowości Suwalszczyzny to:
- Augustów jest miastem leżącym na szlaku tranzytowym z Warszawy do Petersburga. Miasto posiada charakter uzdrowiskowy i jest niezwykle popularne wśród turystów. Charakter leczniczy mają unoszące się w powietrzu oleje eteryczne z drzew iglastych. Augustów ma dobrze rozwiniętą bazę noclegową, plaże, wypożyczalnie sprzętu wodnego i tor do jazdy na nartach wodnych.
- Suwałki zostały założone przez wigierskich kamedułów. Ponieważ temperatura czasami spada tu nawet poniżej -30˚C, okolice Suwałk zwane są polskim biegunem zimna. Suwałki położone są nad Zalewem Arkadia, gdzie znajduje się duża plaża.
- Sejny to miasto zamieszkane w znacznej części przez Litwinów. Przed wojną żyła tu też społeczność żydowska. Do tej pory zachowały się budynki synagog. Przez wiele lat w Sejnach mieściła się siedziba zakonu dominikanów. Dziś uwagę odwiedzających zwraca przede wszystkim barokowa bazylika pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. W niej znajduje się gotycka rzeźba szafowa Madonny. Otwiera się tworząc tryptyk. Z Sejn pochodzi sękacz – ciasto wypiekane na rożnie, nad wolnym ogniem.
Zabytkiem hydrotechnicznym z XIX wieku jest Kanał Augustowski, łączący okrężnie Wisłę z Bałtykiem poprzez Biebrzę i Niemen. Jego długość to 101 km z czego w granicach Polski znajduje się 82 km. Składa się na niego rzeka Netta, Czarna Hańcza i liczne jeziora augustowskie. W ramach całego kanału wybudowano 18 śluz.
Będąc na Suwalszczyźnie odwiedźmy Studzieniczną. Wieś obecnie leży już w granicach Augustowa. Swoją dziwną nazwę zawdzięcza, jak łatwo się domyślić, studni. Według miejscowej legendy zawiera ona wodę, która leczy choroby. Główną atrakcją miejscowości jest drewniany, zabytkowy kościół ozdobiony porożami dzikich zwierząt oraz kaplica z cudownym obrazem Matki Boskiej. Miejscowość tą odwiedził Jan Paweł II podczas przedostatniej pielgrzymki do ojczyzny.
Prawdziwą perełką architektury są ruiny neogotyckiego pałacu w Dowspudzie ufundowanego przez Waldemara Paca (generała wojsk polskich i napoleońskich). To z tą wystawną i kosztowną budowlą związane jest przysłowie "Wart Pac pałaca a pałac Paca".
W małej wiosce, Stańczykach znajdują się zabytkowe wiadukty, którymi wiodła nieczynna już dzisiaj trasa kolejowa. Mosty należą do najwyższych w Polsce (36 metrów) i były dawniej idealnym miejscem do skakania na bungie. Dziś teren jest własnością prywatną, a mosty zostały udostępnione do zwiedzania.
Piękne krajobrazy Suwalszczyzny zostały utrwalone na filmach: "Pan Tadeusz" Andrzeja Wajdy, "Dolina Issy" Tadeusza Konwickiego i "Ryś" Stanisława Tyma. Suwalszczyzna kryje w sobie tak wiele pięknych zakątków, zarówno wartościowych przyrodniczo jak i kulturowo, że ciężko ją całą poznać w kilka dni. Najlepiej wybrać się tu więc na dłuższy pobyt. Jeziora są doskonałym miejscem dla lubiących sporty wodne i aktywny wypoczynek a pośród cichej i nietkniętej przyrody każdy będzie mógł się spokojnie zrelaksować i prawdziwie odpocząć.
W okolicach wsi Stańczyki, niemal przy samej granicy z Rosją, wznosi się niezwykły zabytek – potężne betonowe wiadukty kolejowe, zwane akweduktami Puszczy Romnickiej. Kiedy patrzymy na ten zawieszony nad doliną Błędzianki obiekt, mamy wrażenie, iż pochodzi on z czasów antycznych. W rzeczywistości mosty zbudowano na początku XX wieku, a autorem ich projektu jest nieznany architekt.
Wiadukty w Stańczykach nie są jedyną i największą tego typu budowlą w Polsce, choć zdecydowanie najwyższą (36 m). Obiekt w Bolesławcu na przykład, liczy sobie 490 m długości, podczas gdy wiadukt w Stańczykach zaledwie 200 m. Sam styl budowy także nie jest unikalny – wiadukt w Lewinie Kłodzkim również kojarzy się z antykiem, a mosty w pobliskich Kiepojcach i nad rzeczką Bludzią są niemal identyczne. Cechą wyróżniającą wiadukt w Stańczykach jest przede wszystkim pejzaż, w jakim ulokowano obiekt. Malownicza panorama Mazur Garbatych którą można podziwiać ze szczytów wiaduktów jest niezapomniana, natomiast same budowle otoczone drzewami, są wspaniałą inspiracją dla fotografów i malarzy. Innym ważnym elementem który zwraca uwagę obserwatora jest architektura - niezwykle proporcjonalna, pełna trudno uchwytnej, a jednak odczuwalnej szlachetności.
Czy wiesz, że z budową mostów w Stańczykach wiąże się historia o bardzo zagadkowym zjawisku w pobliskim jeziorku Tobellus? Na początku lata 1926 roku, podczas wyjątkowo upalnego dnia, trwały ostatnie prace nad wiaduktami. Popołudniu zebrały się burzowe chmury, a ciśnienie gwałtownie spadło. Mieszkańcy Stańczyków i robotnicy z zaskoczeniem zauważyli, iż powierzchnia jeziorka pokryła się warstwą błota które wypłynęło z głębin zbiornika. Niemal w tej samej chwili w taflę uderzył piorun, a z wody w towarzystwie huku buchnęły niebieskie płomienie. Siła wybuchu rozrzuciła wokół tony jeziornego szlamu, a ziemia zadrżała tak mocno, że w pobliskich domach szyby wypadły z okien. Potężne mosty zachwiały się. Niezwykłe zjawisko wyjaśnili uczeni z Królewca – błyskawica zapaliła gaz błotny utworzony z gnijących resztek roślin, który wraz ze szlamem podniósł się do góry pod wpływem ciśnienia. Jednocześnie orzeknięto, iż konstrukcja mostów została naruszona i nigdy nie przejedzie po niej żaden pociąg...
Swego czasu wiadukty były ulubionym miejscem miłośników skoków na bungee, jednakże ze względów bezpieczeństwa, zostały one zakazane. Ciekawostką jest fakt, iż wiadukty możemy podziwiać również w filmie pt. „Ryś” reżyserii Stanisława Tyma.
Na niezwykle malowniczych, polodowcowych, pagórkowatych terenach Suwalszczyzny znajduje się jedno z najgłębszych polskich jezior – Wigry. Zbiornik ten charakteryzuje się wyjątkowym rozczłonkowaniem i stromością linii brzegowej. Licznie występują tutaj ciche zatoczki oraz wąskie półwyspy, które najlepiej podziwiać z kajaków.
Czy wiesz, że jednym z najważniejszych celów Wigierskiego P. N. jest ratowanie owadów gniazdujących w podłożach? Do niedawna idealnym środowiskiem dla tych stworzeń były tradycyjne, gliniane zabudowania wsi suwalskiej. Niestety z uwagi na to, iż owadów jest coraz mniej, pracownicy parku ustawili dla nich ponad 200 przypominających stare ule konstrukcji, zbudowanych ze słomy, drewna i gliny.
Do najbardziej interesujących przedstawicieli fauny i awifauny Wigierskiego P. N. zaliczamy rysia, wilka, puchacza, głuszca, bociana czarnego i troć jeziorową. Wśród roślinności na szczególną uwagę zasługują brzoza czarna, bażyna czarna, kanianka lnowa, skalnica torfowiskowa, turzyca strunowa, a także storczyki.
Teren Wigierskiego P. N. wraz z okalającą go od południowego – wschodu Puszczą Augustowską, to idealne miejsce dla piechurów oraz cyklistów. Aby ułatwić im poznawanie obszaru, przygotowano tutaj około 190 km znakowanych szlaków. Na amatorów kajaków czeka przepływająca przez jezioro Czarna Hańcza, która łączy je z Kanałem Augustowskim. Tutejszy szlak jest niezwykle malowniczy. Pamiętajmy jednak, że piękno najbliższego otoczenia jeziora Wigry można poznać nie tylko podczas pływania, czy pieszych i rowerowych wycieczek, ale również podczas podróży kolejką wąskotorową z Płociczna – Tartaku do Krusznika. Kolejka składa się z małych wagoników i starych ciuchci, które są pozostałością po kolejkach leśnych. Przejażdżkę warto na chwilę przerwać w miejscowości Bryzgiel, gdzie z wieży obserwacyjnej możemy podziwiać przepiękny pejzaż południowej części jeziora Wigry.
Dla wszystkich tych, którzy chcieliby zdobyć więcej wiadomości o Wigierskim P. N. wyznaczono i zagospodarowano ścieżki edukacyjne: „Las”, „Suchary”, „Płazy”, „Jeziora” i „Puszcza”, a także stworzono wystawę przyrodniczą w siedzibie dyrekcji parku oraz etnograficzną „Ocalić od zapomnienia” przy leśniczówce w Krzywem.
Wigierska przyroda urzeka o każdej porze roku, jednakże warto pamiętać o kilku tutejszych dodatkowych atrakcjach. Na przykład, na początku maja nad Czarną Hańczą organizowane są zawody w wędkarstwie muchowym. Zimą popularne jest wędkarstwo podlodowe w przeręblach oraz narciarstwo biegowe w ramach rajdu Włóczęgi Północy. Godny uwagi jest również barokowy klasztor pokamedulski w wiosce Wigry, zlokalizowany na końcu długiego półwyspu. Ciekawostką jest fakt, iż w obrębie jego zabudowań znajdują się eremy, czyli domki – pustelnie. Kiedyś służyły one mnichom, wiodącym życie w odosobnieniu, a dziś pełnią funkcję hoteli. Z wioski wypływa na jezioro statek wycieczkowy, którym w 1999 roku popłynął sam papież Jan Paweł II.
Kanał Augustowski to jedyna w swoim rodzaju droga wodna, oceniana jako inżynieryjny fenomen. Twórcy Kanału mieli za zadanie połączenie dopływów Wisły z portami bałtyckimi z pominięciem ujścia Wisły, będącego ówcześnie na terenach objętych zwierzchnictwem Prus, które wprowadziły restrykcje gospodarcze uniemożliwiające spławianie polskich towarów Wisłą do Gdańska. Budowa trwała od 1824 roku do 1839 roku, z przerwą w czasie powstania listopadowego.
Obecnie Kanał Augustowski stanowi część Szlaku Batorego. Wraz z zespołem budowli i urządzeń (śluzy, jazy, mosty, obudowa brzegów, zabudowań służb obsługi) został włączony w rejestr zabytków nieruchomych klasy I i ubiega się o wpisanie na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.
Na bazie projektu gen. Ignacego Prądzyńskiego, Kanał Augustowski poprowadzony został drogą okrężną, z wykorzystaniem dopływów Niemna. Finalnie osiągnął długość 101 km, w tym 82 km w granicach Polski. Pierwszą część Kanału, stanowi rzeka Netta. Płynie ona w północno – wschodniej części Polski i jest prawym dopływem Biebrzy. Na odcinku pokrywającym się z Kanałem, rozpoczyna się od źródeł w okolicy jeziora Rospuda i wiedzie przez jeziora Garbaś, Sumowo, Bolesty i Necko. Dalszy odcinek Kanału prowadzi przez Czarną Hańczę – największą rzekę Wigierskiego Parku Narodowego i jedną z najważniejszych rzek Suwalszczyzny oraz przez jeziora augustowskie z dużą ilością piaszczystych plaż i kąpielisk. Kanał Augustowski tworzy również 18 śluz, z których 14 znajduje się na terenie Polski. Z uwagi na brak regulacji Narwii i Biebrzy Kanał nie jest połączony z innymi polskimi drogami wodnymi.
Czy wiesz, że przy budowie Kanału Augustowskiego pracowało jednocześnie nawet do 7 tysięcy ludzi? Były to osoby o różnej narodowości oraz mieszkający w okolicy chłopi, których wynagrodzeniem za pracę przy Kanale była wolność. Stąd pochodzenie nazwy jednej ze śluz – „Swoboda”.
Oprócz walorów inżynieryjnych, warto również zwrócić uwagę na przyrodę skupioną wzdłuż Kanału. Przepływa on przez krainę „Zielonych Płuc Polski”, a ciek wodny i otaczająca go wspaniała roślinność Puszczy Augustowskiej to idealne miejsce dla życia zwierząt związanych z wodą. Wśród ssaków najczęściej spotkać można jelenia i sarnę. Na terenach podmokłych dobrze czują się łosie. Występują tu również dziki, a z drapieżników wilki, lisy, rysie i jenoty. Przy odrobinie cierpliwości możemy również zaobserwować płynącą wydrę lub bobra, a po zachodzie słońca – polujące nietoperze. Bogaty jest świat wodnych ptaków, wśród których najpopularniejsze są łabędzie, kaczki i gęsi. Wśród trzcin gniazdują trzciniaki, pojawiają się również żurawie, zimorodki, czaple siwe i łabędzie nieme. Przedstawiciele drapieżników to: jastrząb, krogulec, myszołów, kania rdzawa i orzeł bielik. Wody Kanału obfitują w ryby, a do najczęściej spotykanych należą: lin, leszcz, okoń, szczupak, węgorz, karaś, miętus, płoć i ukleja.
Rejon Kanału Augustowskiego jest również niezwykle ciekawy pod względem kulturowym. Z uwagi na lokalizację w rejonie pogranicza Polski północno – wschodniej, od wielu lat przenikają się tutaj kultury Polaków, Litwinów, Białorusinów i Ukraińców, a także staroobrzędowych Rosjan i muzułmańskich Tatarów. Efektem tego jest ogromne bogactwo zabytków, wśród których z pewnością należy wyróżnić: obozowiska kultury świderskiej z późnego paleolitu w Mikaszówce, osady neolityczną i wczesnośredniowieczną w Płaskiej, zespoły osad i obozowisk z epoki kamiennej w Białobrzegach i w Polkowie, stanowisko wielokulturowe i hutę żelaza w Gorczycy oraz cmentarzysko ciałopalne w Nettcie. W najbliższej okolicy zajdują się również ruiny linii Mołotowa.
Kanał Augustowski to oczywiście bardzo popularny, łatwy i malowniczy szlak kajakowy i żeglarski. Jego walory docenił papież Jan Paweł II, który niejednokrotnie przyjeżdżał tu na spływy.
Czy wiesz, że przy budowie Kanału Augustowskiego pracowało jednocześnie nawet do 7 tysięcy ludzi? Były to osoby o różnej narodowości oraz mieszkający w okolicy chłopi, których wynagrodzeniem za pracę przy Kanale była wolność. Stąd pochodzenie nazwy jednej ze śluz – „Swoboda”.
Oprócz walorów inżynieryjnych, warto również zwrócić uwagę na przyrodę skupioną wzdłuż Kanału. Przepływa on przez krainę „Zielonych Płuc Polski”, a ciek wodny i otaczająca go wspaniała roślinność Puszczy Augustowskiej to idealne miejsce dla życia zwierząt związanych z wodą. Wśród ssaków najczęściej spotkać można jelenia i sarnę. Na terenach podmokłych dobrze czują się łosie. Występują tu również dziki, a z drapieżników wilki, lisy, rysie i jenoty. Przy odrobinie cierpliwości możemy również zaobserwować płynącą wydrę lub bobra, a po zachodzie słońca – polujące nietoperze. Bogaty jest świat wodnych ptaków, wśród których najpopularniejsze są łabędzie, kaczki i gęsi. Wśród trzcin gniazdują trzciniaki, pojawiają się również żurawie, zimorodki, czaple siwe i łabędzie nieme. Przedstawiciele drapieżników to: jastrząb, krogulec, myszołów, kania rdzawa i orzeł bielik. Wody Kanału obfitują w ryby, a do najczęściej spotykanych należą: lin, leszcz, okoń, szczupak, węgorz, karaś, miętus, płoć i ukleja.
Rejon Kanału Augustowskiego jest również niezwykle ciekawy pod względem kulturowym. Z uwagi na lokalizację w rejonie pogranicza Polski północno – wschodniej, od wielu lat przenikają się tutaj kultury Polaków, Litwinów, Białorusinów i Ukraińców, a także staroobrzędowych Rosjan i muzułmańskich Tatarów. Efektem tego jest ogromne bogactwo zabytków, wśród których z pewnością należy wyróżnić: obozowiska kultury świderskiej z późnego paleolitu w Mikaszówce, osady neolityczną i wczesnośredniowieczną w Płaskiej, zespoły osad i obozowisk z epoki kamiennej w Białobrzegach i w Polkowie, stanowisko wielokulturowe i hutę żelaza w Gorczycy oraz cmentarzysko ciałopalne w Nettcie. W najbliższej okolicy zajdują się również ruiny linii Mołotowa.
Kanał Augustowski to oczywiście bardzo popularny, łatwy i malowniczy szlak kajakowy i żeglarski. Jego walory docenił papież Jan Paweł II, który niejednokrotnie przyjeżdżał tu na spływy.
